فرزند میراث حقیقی انسان

لذا میراث انسان مسأله مال نیست. و اگر میراث گفته می­شود، رابطه، رابطه­ای  

اعتباری است. ارث حقیقی عبارت از آن کسی است که تو اینجا تربیت کردی و  

رفتی و بعد او بر طبق تربیت تو دارد عمل می­کند؛ این میراث تو است! لذا جهتِ  

این سفارش­هایی که کردند این است. این فرزند از حین انعقاد نطفه­اش تا مقاطع  

گوناگون زندگی­اش در اختیار تو بود. هرطور می­خواستی می­توانستی او را بار  

بیاوری  .                                    

در یک روایتی امام صادق(علیه السلام) از پیغمبر اکرم نقل می­کند: «مِیرَاثُ اللَّهِ  

عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ وَلَدٌ یَعْبُدُهُ مِنْ بَعْدِهِ»؛ ارثی که بنده مؤمن برای خدا به  

جای می­گذارد فرزندی است که بعد از او بندگی خدا کند؛ یعنی بعد از او در خط  

شرع باشد. سپس حضرت این آیه را تلاوت فرمودند: ثُمَّ تَلَی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ آیَةَ زَکَرِیَّا  

«رَبِّ فَهَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا یَرِثُنِی وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ وَ اجْعَلْهُ رَبِّ رَضِیًّا  ».

در یک روایتی است از امام صادق(علیه السلام) «مِیرَاثُ اللَّهِ مِنْ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ  

الْوَلَدُ الصَّالِحُ یَسْتَغْفِرُ لَهُ» میراثی که از بنده، به خدا می­رسد، فرزند صالحی است  

که برای او طلب مغفرت کند. ائمه ما (سلام الله علیهم اجمعین) این را خوب برای  

ما تبیین کرده­اند. چرا؟ جهت این است که این فرزند مرتبه نازل? وجودی تو در این  

عالم است. اینجور نیست که تو انقطاع کلّی پیدا کنی و از اینجا که رفتی دیگر ن

توانی از این عالم بهره بگیری. بهترین بهره­گیری­های انسان از این نشئه به  

وسیله فرزندی است که تربیت کرده است  .

امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود: «مَا سَأَلْتُ رَبِّی أَوْلَاداً نَضِرَ الْوَجْهِ»؛ من هیچ  

وقت از خدا بچّه خوش­قیافه نخواستم؛ «وَ لَا سَأَلْتُهُ وَلَداً حَسَنَ الْقَامَةِ»؛ و از نظر  

قد وقامت از خدا یک بچه خوش­تیپ هم نخواستم؛ «وَ لَکِنْ سَأَلْتُ رَبِّی أَوْلَاداً  

مُطِیعِینَ لِلَّهِ وَجِلِینَ مِنْهُ»؛ از خدا، بچّه­ای خواستم که اطاعت خدا کند، خدا ترس  

باشد. «حَتَّى إِذَا نَظَرْتُ إِلَیْهِ وَ هُوَ مُطِیعٌ لِلَّهِ قَرَّتْ عَیْنِی»؛ وقتی که به او نگاه می­

کنم و می­بینم اطاعت خدا می­کند، چشمم روشن شود  .

آن روایتی را که پیغمبر اکرم(ص) از حضرت عیسی(ع) نقل می­کند، شنیده‌اید  .

عیسی(علیه السلام) به قبرستان رفت و به قبری رسید. دید صاحبش را عذاب  

می­کنند؛ سال دیگر آمد و دید عذاب را برداشته‌اند؛ عرض کرد خدایا این چه شده  

است؟ این که دیگر در این دنیا نیست تا بتواند کاری کند؟ خداوند به عیسی (علیه  

السلام) وحی کرد که این یک بچّه گذاشته بود که تربیتش خوب بود. این فرزند  

شروع کرده است به کارهای خیر کردن! این ثمره تربیت صحیح شرعی روی این  

فرزند است که اثرش دارد به او می­رسد و عذاب این برداشته شده است. شما  

اینها را ساده نگیرید؛ جزء معارف ما است. اینجور نیست که انقطاع کلّی پیدا شود

که انسان نتواند بهره بگیرد.

سکینه(سلام الله علیها)، تربیت شده امام حسین(علیه السلام)

گفتم حرکت امام حسین(علیه السلام) صحیفه­ای از دروس بود به ابناء بشر، در

روابط گوناگون. اینجا یک شاهد می­آورم. شما نگاه کنید امام حسین(علیه السلام)

دختر تربیت کرد؛ حضرت سکینه! چند نمونه بیاورم که این دختر در صحنه عاشورا

چه­ چیزهایی می­گوید؟ این درس نیست به ابناء بشر؟ سخت­ترین لحظات چه

موقعی بود؟ آن وقت که حضرت زینب(سلام الله علیها)، عصر روز عاشورا آمد

سراغ بدن امام حسین(علیه السلام) و حضرت سکینه(س) هم با او بود. آنجا اوّل

از عمّه­اش سؤال کرد که این بدن کیست؟ گفت این بدن پدر تو است. تا گفت بدنِ

پدر تو است، اولین جمله چه بود؟! «یا أَبتا أُنظُر إلی رُؤوسِنا المکشوفة»؛ عرض

کرد که ای پدر به سرهای برهن? ما نگاه کن!! عجب تربیتی! بعد می­گوید

«عَمَّتِیَ المَضروُبَة»... سخت­ترین لحظات را می­گویم.

سهل صاعدی می­گوید وقتی آمدم در شام، دیدم نیزه­دارها آمدند و این کسانی

که سوار بر مرکب کرده­اند را دیدم. چشمم افتاد به اوّلین مرکبی که آمد، رفتم

جلو و سلام کردم؛ پرسیدم شما که هستید؟ گفت: «أَنا سَکینَةُ بِنتُ الحُسَینِ»،

من سکینه دختر حسین(علیه السلام) هستم. می­گوید از او سؤال کردم «أ لَکِ

حَاجَةٌ إلَیَّ؟» کاری از دست من ساخته است برای تو بکنم؟ چه می­گوید؟ «قَالَتْ

یَا سَعْدُ قُلْ لِصَاحِبِ هَذَا الرَّأْسِ أَنْ یُقَدِّمَ الرَّأْسَ أَمَامَنَا حَتَّى یَشْتَغِلَ النَّاسُ بِالنَّظَرِ

إِلَیْهِ وَ لَا یَنْظُرُوا إِلَى حَرَمِ رَسُولِ اللَّهِ» می­گوید برو به این نیزه­دار بگو این سر را از

میان ما بیرون ببرد، تا مردم به چهر? حرم رسول خدا نگاه نکنند. این را می­گویند

تربیت!

محیط­های چهارگانه

محیط­هایی که انسان در آن محیط­ها ساخته می­شود؛ به طور غالب چهار محیط  

است؛ محیط خانوادگی، آموزشی-تحصیلی، رفاقتی و شغلی. البتّه در گذشته  

گفته­ام یک فضای پنجمی(یعنی امراء و علماء) حاکم بر این چهار محیط است که  

الان وارد آن نمی­شوم  .

نقش غیرت در محیط خانوادگی

اوّل محیط خانوادگی است. این محیط غالباً بر محور محبّت است و شدیدترین  

محبّت­ها هم اینجا است. حبّ پدر به فرزند، حبّ مادر به فرزند، شدیدترین حب­ها  

است. در محیط آموزشی- تحصیلی یا شغلی و یا رفاقتی و... به این شدّت  

نیست. آنجایی که انسان چشم باز می­کند اینجاست. شدیدترین محبّت­ها غالباً  

در همین رابطه است. لذا پدر و مادر از نظر غیرت، باید شدید­ترین غیرت­ها را  

نسبت به اولاد به خرج دهند؛ برای حفظ و حراست از او نسبت به اموری که عقل  

و شرع امر فرموده است  .

دستورات اسلام راجع به تربیت فرزند  

نگاه کنید اسلام از آن موقعی که نطفه می­خواهد منعقد بشود، مادر باردار می­

شود، کودک می­خواهد متولّد بشود و... همینجور گام به گام دستور می­دهد  .

بروید در آداب ببینید. من نمی­خواهم این بحث­ها را بکنم، بحث من کلّی است  .

غیرتت اقتضای این را می­کند که همه اینها را رعایت کنی. غیرت یعنی چه؟ یعنی  

محبّت تو به این بچّه! ببینید چه دستوراتی می­دهد! از موقعی که می­خواهد  

باردار بشود تا هنگام بارداری، اینکه تغذیه­اش هنگام بارداری چگونه باشد، یا خود  

مرد از نظر نطفه چه مراقبت­هایی بکند، هنگام تولّد و... برای همه­اش اسلام  

دستور دارد. به عنوان نمونه حتّی داریم که اولین چیزی که می­خواهد به کام او  

بکند، آب فرات باشد، تربت امام حسین (علیه السلام) باشد. درهمان روزهای  

ابتدای تولّد، اذان و اقامه به گوش او بگوید که آهنگ الهی و معنوی به گوش او 

برسد.

علّت تأکید اسلام بر تربیت روحانی فرزند

چرا در اسلام این همه در باب فرزند و تأدیب و پرورش او از نظر روحانی سفارش

شده است؟ به این علّت که انسان وقتی از این نشئه به نشئه دیگر کوچ می­کند،

روابط اعتباری که داشته است منقطع و تمام می­شود. مثل رابطه با مال، که

رابطه­ای اعتباری است و قطع می­شود؛ امّا در میان روابطی که انسان­ با سایرین

داشته، قوی­ترین رابطه مربوط به قوی­ترین پیوند است که آن عبارت از پیوند انسان

با فرزند می­باشد. فرزند دنبال?­ وجودی پدر و مادر در این نشئه است؛ کأنّه مرتب?

نازل? وجود پدر و مادر در اینجاست. اینطور نیست که این رابطه و پیوند از این

نشئه به طور کلی منقطع شود.

آیا این رابطه که هم شرع و هم عقل اینقدر روی آن تکیه می­کنند، جسمانی

است؟ نه! فقط جسمانی نیست؛ این به اعتبار آن رابطه روحانی است. به این

معنا که به هر مقدار از نظر تربیتی روی او اثر گذاشته باشد، محصولِ عمل اوست. لذا نسبت به مربّیانِ انسان اینطور است که وقتی مربّی به آن عالم

منتقل شد از مربّایش بهره می­گیرد. حتی در باب سُنن در معارفمان داریم که اگر

کسی سنّت حسنه­ای را پایه گذاری کند نتیجه­اش را می­برد؛ و اگر کسی سنّت

سیّئه­ای را بنا نهد، وزر آن را می­برد.

اهمیّت عنصر غیرت در محیط خانواده

حضرت آیت الله العظمی حاج شیخ مجتبی تهرانی طبق روال سالهای گذشته که  

در ایّام دهه اول محرم و دهه آخر صفر به بررسی ابعاد و زوایای قیام و حرکت  

امام حسین(علیه السلام) می­پرداختند، در سال جاری نیز بحثی را با عنوان امام  

حسین(ع)؛ مصلح غیور، در طی 22 جلسه ایراد فرمودند که متن، صوت و فیلم این  

مباحث بر روی پایگاه اطلاع رسانی معظم­له قابل دسترسی است  .

ایشان در این مبحث، حرکت امام حسین(علیه السلام) را صحیفه­ای برشمردند  

که مجموعه­ای از درسها برای ابناء بشر در ابعاد گوناگون معرفتی، معنوی،

فضیلتی انسانی، دنیوی، اخروی، فردی و اجتماعی بوده، هدف آن عبارت از اصلاح  

امّت و منشأ آن غیرت دینی امام حسین (علیه السلام) برای حفظ دین اسلام  

بود. ایشان در ادامه به تفصیل راجع به غیرت از دیدگاه علمای اخلاق و اهل  

معرفت مباحثی را مطرح فرمودند  .

آنچه در این ویژه نامه پیش روی شماست گزیده­ای از مباحث 3 شب آخر ماه  

صفر است که معظم­له با بررسی عنصر غیرت در خانواده­ها، به نکاتی آموزنده  

راجع به نقش والدین در تربیت دینی فرزندان اشاره کرده­اند  .

مقدمه :

پیوندها منشأ محبت هستند

پیوندهای انسانها با یکدیگر از هر نوع که باشد، منشأ محبّت می­شود. وقتی این 

پیوندها محبّت را در پی داشت، اگر محبّت خالصانه و صادقانه بود، منشأ غیرت  

می­شود. هرچه محبت تشدید شود، غیرت هم تشدید می­شود. غیرت به این  

معنا که احساس می­کنم وظیفه دارم از آن چیزی که عقلاً و شرعاً محافظت از آن  

لازم است محافظت کنم. همانطور که راجع به خودم این احساس را دارم، راجع به  

آن هم باید این احساس را داشته باشم.

یعنی هر کسی که با دیگری یک پیوند محبّتی دارد، اگر غیرت در محبّت داشته

باشد باید این احساس را داشته باشد که نسبت به او آنچه را که حفظ آن عقلاً و

شرعاً لازم است، حفظ کند. که سرآمد آن دین او است. یعنی چه پیوند

خویشاوندی و نسبی باشد، چه سببی باشد، چه محیط آموزشی، چه رفاقتی،

چه شغلی و... حتّی پیوندی که از آن تعبیر می­کنند به پیوند روحانیِ معنوی، که

هیچ کدام از آنهایی که گفته شد نیست. چه بسا گاهی هم تصادف است ولی

در عین حال پیوند است. مثل مسلمان نسبت به مسلمان دیگر! فرض کنید در یک

بلاد کفر بروید، یک کسی به شما برخورد کند بعد بگوید من مسلمانم. تا بگوید

مسلمانم مثل اینکه شما با هم دیگر رابطه دارید، یک رابطه حسابی هم دارید.

این پیوند است امّا پیوند معنویِ روحانی است که محبّت از او نشأت گرفته است.

« إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَة » که قرآن می­گوید همین است.